Het Mussolinikanaal
Il Canale Mussolini, Het Mussolinikanaal, is een levensverhaal, een familie-epos over de avonturen en het lot van de familie Perruzzi in de stijl van oral history: komische anekdotes en vlotte dialogen, dialect en spreektaal wisselen elkaar af.
Het verhaal leest snel en makkelijk. De stijl is vlot en vaak geestig, dankzij het gebruik van spreektaal en dialect uit de regio Veneto gemengd met die uit de streek rond Ferrara. Dat het ook in het Nederlands lekker leest is o.a. te danken aan het knappe vertaalwerk van de twee vertaalsters Pietha de Voogd en Mieke Geuzebroek, die het verhaal en de stijl van de oorspronkelijke tekst goed hebben weten weer te geven.
Daarom heb ik contact opgenomen met Pietha om direct van haar te horen hoe ze te werk is gegaan. Ons gesprek verliep in het Italiaans en was heel hartelijk en spontaan…
Una storia con un’anima
Het Mussolini Kanaal is “una storia con un’anima”, een verhaal met een ziel, zegt Pietha, en dat is leuk om te vertalen. De schrijver voelt een zekere drang om het verhaal te vertellen, zo blijkt uit de eerste bladzijde:
Bello o brutto che sia, questo è il libro per cui sono venuto al mondo. Fin da bambino ho sempre saputo di dover fermare questa storia – le storie difatti non le inventano gli autori, ma girano nell’aria cercando chi le colga – e raccontarla prima che svanisse. Nient’altro. Solo questo libro.
Mooi of niet, dit is het boek waarvoor ik op de wereld ben gekomen. Van kinds af aan wist ik dat ik dit verhaal moest vastleggen – verhalen worden niet door schrijvers verzonnen, ze wervelen in de wind op zoek naar iemand die ze opvangt – een vertellen voor het verdween. Niets anders. Alleen dit boek.
Stijl en vertaalkeuzen: stile e scelte di traduzione
De vertaalsters hebben vooraf een aantal afwegingen gemaakt om de geest en de stijl van het boek goed te kunnen weergeven in het Nederlands. Het is niet zo moeilijk voor een ervaren vertaalster om te achterhalen wat er met de uitdrukkingen bedoeld wordt en welke lading eraan gegeven is. De vraag is meer hoe ze dit soort teksten in het Nederlandse dezelfde lading kunnen geven. Een dialect verzinnen of een Nederlands dialect gebruiken zou te ver gaan en zou het boek een andere lading geven. Daarom hebben ze gekozen voor spreektaal, maar zonder regionaal of lokale invloeden.
Voor wie beide talen beheerst is het leuk om te zien hoe de vertaling het probleem van de dialecten op een knappe manier oplost, zoals in dit voorbeeld:
Ma intanto – appena messa la mano al pugnale – a tutti e due gli erano saltati addosso in quattro i poliziotti dell’Ovra o quello che so io, e li hanno ingabbiati come salami e zio Pericle ha avuto giusto il tempo di finire di urlare all’usciere «Digli Peruzzi di Codigoro al Rossoni! testa de casso», e li hanno sbattuti in gattabuia, che la camera di sicurezza stava proprio lì dietro a portata di mano. E mentre li portavano di peso in cella, li riempivano bene di cazzotti ai fianchi. Poi buttati al volo sopra al tavolaccio e richiusa la chiave, con zio Pericle che conti nuava a strillare «Peruzzi di Codigoro!», fino a che l’ultimo poliziotto gli ha detto: «Statte zitto mo’, che avemo capito». [p.11]
Maar intussen – meteen nadat hij zijn dolk had gepakt – waren er vier agenten van de geheime politie, de OVRA, of wie het ook mochten wezen, op hen afgevlogen en hadden hen ingesloten, en oom Pericles kon nog net tegen de portier schreeuwen: ‘Zeg tegen Rossoni dat Peruzzi uit Codigoro er is, eikel!’ of ze gooiden hen in het cachot, want de arrestantencel was meteen erachter, direct bij de hand. En terwijl ze hen naar de cel sleepten, gaven ze hun een paar flinke stoten in hun zij. Toen werden ze op een brits gesmeten en ging de deur op slot, terwijl oom Pericles bleef roepen: ‘Peruzzi uit Codigoro!’ Tot de laatste politieagent zei: ‘Hou je kop, we weten het nou wel.’ [p.18]
Het Mussolinikanaal is een dik boek, de vertaling heeft bijna een jaar in beslaggenomen. Ze hebben het boek eerst vertaald en daarna pagina voor pagina hardop voorgelezen om te horen of het verhaal en de vertelling net zo vloeiend klonken als het origineel.
De vertaling is wat mij betreft zeer goed gelukt en is door het uitdrukking van de dialecten in spreektaal net zo geestig als het origineel.
Over Pietha
Pietha is een ervaren vertaalster met veel talent. Al vanaf het begin van haar carrière maakt zij vertalingen van ingewikkelde boeken als Il formaggio e i vermi van Carlo Ginzburg en later Il nome della rosa van Umberto Eco. Verder heeft ze, wederom in samenwerking met Mieke Geuzebroek, de bestseller De eenzaamheid van de priemgetallen van Paolo Giordano vertaald.
Haar volgende vertaling is: Una questione privata di Beppe Fenoglio
Veel dank aan Pietha voor haar werk en beschikbaarheid!
Lees ook: Recensie van Het Mussolinikanaal
Meer info over dit boek: http://www.debezigebij.nl/web/Boek-5/9789023463443_Mussolinikanaal.htm